Ochrona przedemerytalna – kiedy przysługuje?

Osoby w wieku przedemerytalnym, którym pozostały cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, należą do najbardziej chronionych grup pracowników na rynku pracy. Z tego względu ustawodawca wprowadził regulacje, które zapewniają im ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę oraz niekorzystną zmianą warunków zatrudnienia. Wyjaśniamy, na czym polega ochrona przedemerytalna, jakie są wyjątki od tej zasady i w jakich przypadkach nie obowiązuje.

Podstawa prawna ochrony przedemerytalnej

Zasady ochrony przedemerytalnej określa art. 39 Kodeksu pracy, który stanowi:"Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku."

Kto jest objęty ochroną przedemerytalną?

Ochrona przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, którzy spełniają określone kryteria:

• Wiek: kobiety, które ukończyły 56 lat, oraz mężczyźni, którzy ukończyli 61 lat, podlegają ochronie, jeśli osiągnięcie wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) nastąpi w ciągu 4 lat.

• Prawo do wcześniejszej emerytury: pracownicy uprawnieni do wcześniejszej emerytury, np. z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, są objęci ochroną na 4 lata przed osiągnięciem wieku uprawniającego do tego świadczenia.

Zakres ochrony przedemerytalnej

Ochrona obejmuje:

1. Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę: pracodawca nie może wręczyć wypowiedzenia w trakcie okresu ochronnego.

2. Zakaz zmiany warunków zatrudnienia: pracodawca nie może zmienić warunków pracy lub płacy na mniej korzystne, np. zmniejszyć wynagrodzenia, skrócić wymiaru etatu czy odebrać dodatków funkcyjnych.

Wyjątki od ochrony przedemerytalnej

Ochrona przedemerytalna nie obowiązuje w określonych sytuacjach:

1. Rozwiązanie umowy z winy pracownika (art. 52 Kodeksu pracy):

   • Ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych,

   • Popełnienie przestępstwa w czasie trwania umowy o pracę,

   • Utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy.

2. Upadłość lub likwidacja pracodawcy: w takich przypadkach ochrona przedemerytalna nie chroni przed rozwiązaniem stosunku pracy.

3. Niezdolność do pracy:

   • Jeśli niezdolność trwa dłużej niż 3 miesiące (przy zatrudnieniu krótszym niż 6 miesięcy) lub przekracza łączny okres pobierania wynagrodzenia i zasiłku.

   • W przypadku świadczeń rehabilitacyjnych – po upływie 3 miesięcy.

4. Porozumienie stron: rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron nie jest objęte ochroną przedemerytalną.

5. Praca na podstawie umów cywilnoprawnych: oOsoby zatrudnione na umowę zlecenie czy umowę o dzieło nie są objęte ochroną wynikającą z Kodeksu pracy.

Czy ochrona przedemerytalna obowiązuje przy umowie na czas określony?

Ochrona przedemerytalna – kiedy przysługuje? - kwestia ochrony przy umowach na czas określony jest skomplikowana i uzależniona od interpretacji sądów. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2014 r. (sygn. akt II PK 50/14):"Ochrona przedemerytalna z art. 39 Kodeksu pracy dotyczy również umów na czas określony, jeśli ich rozwiązanie nastąpiłoby przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego."

W przypadku umów na zastępstwo ochrona nie obowiązuje, jeśli rozwiązanie umowy następuje z chwilą powrotu zastępowanego pracownika.

Przykład: Pan Marian pracuje na podstawie umowy na czas określony, która kończy się w 2024 roku, a wiek emerytalny osiąga w 2025 roku. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy przed końcem okresu ochronnego, ale umowa automatycznie wygasa z upływem terminu.

Jakie są konsekwencje naruszenia ochrony przedemerytalnej?

Jeśli pracodawca naruszy przepisy dotyczące ochrony przedemerytalnej, pracownik może:

1. Wnieść pozew do sądu pracy o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie.

2. Skorzystać z pomocy Państwowej Inspekcji Pracy.

Ochrona przedemerytalna – kiedy przysługuje? - podsumowanie

Ochrona przedemerytalna zapewnia pracownikom w wieku przedemerytalnym stabilność zatrudnienia i zabezpiecza ich interesy na rynku pracy. Jednak istnieją przypadki, w których ochrona nie obowiązuje. Warto znać swoje prawa oraz wyjątki od ochrony, aby móc skutecznie je egzekwować lub uniknąć problemów prawnych.